مقدمه

ابوالقاسم فردوسی در سال 329 در قریه باژ که از ناحیه طبران طوس بوده یعنی همان جا که امروز آرمگاه اوست.

فردوسی مردی وطن پرست و در میهن پرستی استوار بود. این مطلب را می توان در جای جای شاهنامه و خصوصاً از شور و عشق فردوسی که در ستایش ایران و نژاد ایرانی است و به خوبی آشکار است یافت به طوریکه حدود سی سال برای سرودن شاهنامه رنج می برد و تمام دارایی خود را از دست می دهد و در پایان عمر تهیدست می شود چرا که عشق به ایران و ایرانی تا آنجا در وجودش رسوخ کرده بود که بر آن شد تاریخ میهن خود و افتخارات گذشته آن را که در خطر نیستی و فراموشی می دید احیا کند و بتواند از بلاغت و فصاحت معجزه آسا و شیوایی سخن خود بهره مند شود و آن را از زوال و فراموشی برهاند و باید گفت که در این راه خدایی کرده تا آنجا که در گرپ سرش از ادامه کار باز نایستاد تا شاهنامه را همان گونه که از نامش بر می آید جاودانه نماید، برای ایرانی که می خواست جاودان بماند.

«فردوسی از تاریخ نیکان خود و از داستانها و افسانه ها و تاریخ ایران اطلاع یا به داشتن آنها شوق و علاقه داشت و تربیت خانوادگی وی را بر آن داشت که بدون مشوق و محرک، خود به این کار عظیم دست زند.

تربیت و تحصیل :

فردوسی دهقان و دهقان زاده بود، معنی صحیح دهقان در عصر فردوسی و در شاهنامه او ایرانی تبار (در برابر ترک و تازی) و نیز مالک روستا یا رئیس شهر بوده، و دانایی و دل آگاهی با دهقانی ملازمه داشته است.

دهقانان طبقه نجیب زادگان و فرهیختگان و حافظان آداب و سنن و خاطرات باستانی ایرانی بودند. فرزندان خانواده های دهقانی در پرتو رفاه نسبی که داشتند و با برخورداری از آموزگاران شایسته، با دانش و اخلاق و آشنا به تاریخ و فرهنگ و سنتهای ایرانی به بار می آمدند.

تفاوتی که میان زبان نجیب و بیان پاکیزه فردوسی با هزلیات و هجویات رکیک شاعران معاصر با او و قرون بعد دیده می شود، از اینجاست.

«آزادگی و گردنفرازی فردوسی، و فضیلت اخلاقی و پاکیزگی زبان او حاصل تربیت خانوادگی او بود. بی آنکه در تأثیر وراثت در خلق و خوی آدمیان مبالغه شود نباید فراموش کرد که فردوسی در خاندانی محتشم از دهقانان چشم به جهان گشوده بود و ایام کودکی و نوجوانی را با عزّت و سرافرازی گذرانده و به سنت دهقانان تربیت یافته بود».